Stermich-Dębicka Jadwiga (Dębicka Jadwiga, Hedwig von Debitzka) (1888–1970), śpiewaczka operowa (sopran), pedagog.

Ur. 24 XI, wg własnych zeznań w Warszawie w polsko-rosyjskiej rodzinie szlacheckiej, wg niektórych źródeł we Lwowie, wg austriackich danych meldunkowych w Żywcu, podawany jest też r. 1890.

Naukę śpiewu odbyła Dębicka w Konserwatorium Muzycznym we Lwowie; ukończyła je w klasie Zofii Kozłowskiej (wg niektórych źródeł uczyła się w szkole prowadzonej przez siostry Sacré Coeur oraz w Inst. Muzycznym w Warszawie). Debiutowała 15 IV 1907 podczas koncertu w Krakowie. Dn. 16 V 1908 wystąpiła po raz pierwszy w Teatrze Miejskim we Lwowie w partii Micaëli w „Carmen” G. Bizeta. T.r. śpiewała tam również rolę tytułową w „Halce” Stanisława Moniuszki. W sezonach 1908/9 – 1909/10 była zaangażowana w zespole operowym Teatru Miejskiego we Lwowie. Śpiewała partie Mimi w „Cyganerii”, tytułową Cho-Cho-San w „Madamie Butterfly” G. Pucciniego, Hanny w „Strasznym dworze” Moniuszki, Neddy w „Pajacach” R. Leoncavalla i Amelii w „Mazepie” Adama Münchheimera. W l. 1908–10 z zespołem lwowskim gościła na letnich występach w Krakowie. Podczas pracy we Lwowie poznała dyrygenta zespołu Piotra Stermicha-Valcrocciatę; pod koniec r. 1910 na zaproszenie A. Neumanna, dyrektora praskiego Deutsches Landestheater, wyjechała ze Stermichem do Pragi i została solistką tej Opery. T.r. zadebiutowała tam w partii tytułowej w „Madamie Butterfly”; recenzent (F. Adler) podkreślał urodę postaci i piękno jej głosu, zaznaczał jednak problemy, wynikające z niedostatecznej znajomości języka niemieckiego. W r. 1911 występowała jako Violetta w „Traviacie” G. Verdiego i Królowa Nocy w „Czarodziejskim flecie” W. A. Mozarta, w r. 1912 jako Sulamith w „Królowej Sabie” K. Goldmarka, Zerbinetta w „Ariadnie na Naksos” R. Straussa i Gilda w „Rigoletcie” Verdiego, a w r. 1913 jako Konstancja w „Uprowadzeniu z seraju” Mozarta, Ninetta w „Falstafie” Verdiego, Mimi w „Cyganerii” Pucciniego i Eudoksja w „Żydówce” J. Halévy’ego. Szczególne uznanie praskiej publiczności zdobyła jej interpretacja roli tytułowej w operze „Manon” J. Masseneta (1914; partnerował jej A. Picaver jako Kawaler de Grieux). Występowała w Pradze m.in. ze swym późniejszym częstym partnerem scenicznym, włoskim barytonem M. Battistinim. Śpiewała także partie solowe w kantatach i oratoriach, m.in. w r. 1912 w VIII Symfonii (tzw. Symfonii tysiąca) G. Mahlera. Sukcesy w Pradze spowodowały zaproszenie Dębickiej do Hofoper w Wiedniu (obecnie Wiener Staatsoper). W sierpniu 1914 w Zagrzebiu poślubiła Stermicha. W sezonie 1914/15 wystąpiła w Wiedniu w roli Małgorzaty w „Fauście” Ch. Gounoda. Ze szczególnym powodzeniem śpiewała partie włoskiego i francuskiego repertuaru operowego; jej interpretację Sulamith w „Królowej Sabie” porównywano do legendarnej odtwórczyni tej roli, austriackiej sopranistki E. Elizzy. W r. 1915 związała się na dziewięć lat z wiedeńską Volksoper; zamieszkała przy Gumpendorferstrasse 11. Podjęła nowe wyzwania interpretacyjne, m.in. w „Śpiewakach Norymberskich” R. Wagnera (jako Eva) i „Otellu” Verdiego (jako Desdemona). Śpiewała także w dwóch wiedeńskich prapremierach: tytułową Lodolettę w operze P. Mascagniego i Magdę w „Jaskółce” Pucciniego (w tej ostatniej obok słynnego hiszpańskiego tenora M. Flety). Nie zapominając o swych polskich korzeniach, podczas pierwszej wojny światowej śpiewała na koncertach w Wiedniu pieśni kompozytorów polskich, m.in. Karola Szymanowskiego, Ludomira Różyckiego, Mieczysława Karłowicza i Stanisława Niewiadomskiego. Od 21 VI do 19 VIII 1917, a także w sezonie 1917/18, występowała gościnnie z zespołem Krakowskiego Tow. Operowego w Krakowie; w l. 1918–21 dawała corocznie tamże recitale wokalne. W maju 1920 miała gościnne występy w Teatrze Wielkim w Warszawie, grając swe ulubione role (Madamę Butterfly, Gilda, Mimi, Konstancja); w r. 1923 występowała także we Lwowie, a w r. 1924 w Krakowie. Od czasu, gdy Stermich objął funkcję dyrektora Opery Poznańskiej, była stałym gościem tej sceny; od 19 I 1923 do 13 XI 1933 śpiewała na niej siedem partii (Mimi, Małgorzatę, Madame Butterfly, Neddę, Gildę, Violettę i Konstancję) w 43 spektaklach. Występy te uznano za «szereg frapujących wydarzeń sezonu operowego» (T. Świtała), a rolę Konstancji chwalono za «wirtuozostwo ogromne, zdumiewające» (Ł. Kamieński).

Gdy w r. 1924 nie udało się S.-D-iej powrócić do wiedeńskiej Staatsoper, osiadła t.r. w Berlinie i została zaangażowana do Staatsoper unter den Linden, gdzie zadebiutowała 30 VI, jeszcze jako gość, w partii Gildy w „Rigoletcie” (jej partnerem był B. Gigli). Lata berlińskie należały do szczytowych w rozwoju artystycznym S.-D-iej, zarówno pod względem mistrzostwa wokalnego, jak i talentu aktorskiego. Wprowadziła na scenę Staatsoper nowe role, w operach Verdiego: Violettę w „Traviacie” i Leonorę w „Trubadurze”, ponadto Olimpię w „Opowieściach Hoffmanna” J. Offenbacha, Helenę w „Parysie i Helenie” Ch. W. Glucka oraz Zofię w „Kawalerze z Różą” Straussa (partię tę śpiewała także pod dyrekcją kompozytora, w spektaklu transmitowanym przez radio niemieckie w r. 1928). W Berlinie jako Gilda w „Rigoletcie” wystąpiła obok Jana Kiepury (Książę) w jego berlińskim debiucie na scenie Städtische Oper Charlottenburg. Na festiwalu mozartowskim w Bazylei w r. 1928 śpiewała partię Konstancji w „Uprowadzeniu z seraju”. W l. 1927–31 ponownie występowała corocznie w Krakowie. Brała udział w koncertach promujących muzykę polską w Kopenhadze (1927 i 1928), Berlinie (1929) i Sztokholmie (1930). W r. 1929 odbyła z dużym powodzeniem tournée koncertowe po Niemczech, a następnie t.r. odwiedziła z występami Lwów. Ponownie gościła we Lwowie w r. 1931, a w l. 1932–3 w Krakowie. Solistką berlińskiej Staatsoper była do r. 1929, potem, do r. 1936, występowała na jej scenie gościnnie. Równocześnie śpiewała na scenach Amsterdamu, Budapesztu, Barcelony, Londynu, Paryża, Sztokholmu i Bazylei (wspólnie z dyrygentem F. Weingartnerem, głównie w partiach mozartowskich). Po śmierci męża, w r. 1935, zamieszkała w Rzymie; udzielała tam prywatnie lekcji śpiewu i rzadko występowała na koncertach. W r. 1936 po raz ostatni wystąpiła w Warszawie. W r. 1940, wykorzystując swój włoski paszport, przyjechała do okupowanej Warszawy, aby zaopiekować się matką, ciężko ranną podczas bombardowania w r. 1939. Po śmierci matki wróciła do Włoch, gdzie zamieszkała z rodziną męża. Przez pewien czas przebywała w Sienie, współpracując jako nauczycielka śpiewu z damską orkiestrą plektronową (tj. na instrumenty strunowe szarpane). W r. akad. 1950/1 uczyła śpiewu jako wolontariuszka w Akademie für Musik und Darstellende Kunst w Wiedniu, a od 1 X 1952 do 30 IX 1954 była tam nauczycielką śpiewu. Rozwinęła ożywioną działalność pedagogiczną; uczyła śpiewu także w wiedeńskim Konservatorium für Dramatische Kunst. Przez pewien czas przebywała w Domu Artystów w Baden koło Wiednia. Zmarła 3 VI 1970 w Wiedniu.

S.-D-ą zaliczano do grona najwybitniejszych śpiewaczek okresu międzywojennego. Jej głos, doskonale wyszkolony, miał liryczne, szlachetne brzmienie i pełnię swobody koloratury. Dysponując dobrą aparycją sceniczną, należała S.-D. do aktorsko przekonywających interpretatorek repertuaru operowego. Jej partnerami scenicznymi byli znani śpiewacy scen światowych, oprócz wymienionych, m.in. U. Urbano, H. Roswaenge i Józef Mann. Sławę przyniosły jej nie tylko występy operowe (w repertuarze, oprócz już wymienionych ról, miała jeszcze Matyldę w „Wilhelmie Tellu” G. Rossiniego, Izabellę w „Robercie Diable” G. Meyerbeera i Paminę w „Czarodziejskim flecie”), ale także udział w wielu koncertach oratoryjno-kantatowych i recitalach wokalnych. Cieszyła się też opinią znakomitej interpretatorki muzyki dawnej (m.in. J. S. Bacha, Glucka, G. Cacciniego). Pozostawiła nagrania płytowe zrealizowane przez firmy «Polydor» (duety z „Cyganerii” z Roswaengem, 1929), «Grammophon» (duety z „Madamy Butterfly” z Roswaengem, 1928 i 1929, oraz arie z „Fausta”, 1930/1), ponadto «Pathé» i «Odeon». Wg własnego świadectwa otrzymała S.-D. jakieś polskie i bułgarskie odznaczenia.

W małżeństwie z Piotrem Stermichem-Valcrocciatą (zob.) S.-D. dzieci nie miała.

Fot. w: Arch. Dok. Mechan. w W., IS PAN, Muz. Teatr. w W.; – Divadelni encyklopedie, „Divadelni revue” (Praha) 2004 nr 4 (J. Ludvová); Enc. Muzycz., II; Kański J., Mistrzowie sceny operowej, Kr. 1998; Kutsch K. J., Riemens L., Grosses Sängerlexikon, Bern–München 1999 II; Seeger H., Opern Lexicon, Berlin 1978; Słown. Muzyków Pol., II (błędna data i miejsce śmierci S.-D-iej); Słown. Teatru Pol., II (fot.); Witkiewicz J. S., Leksykon operowy, W. 2000; – Internet: www.freepages.genealogy.rootsweb.com/˜stermich/nstermich; – Gawrońska A., Lwowski teatr operowy i operetkowy w latach 1872–1918, Kr. 1999; Hoeslinger C., Hedwig von Debitzka (koperta płyty LP, LV 65); Kaczyński T., Dzieje sceniczne „Halki”, Kr. 1969; Kraków muzyczny 1918–1939, Red. M. Drobner, T. Przybylski, Kr. 1980; Kydryński L., Opera na cały rok, Kr. 1989; Świtała T., Opera Poznańska 1919–1969, P. 1973; Woźnica H., Gwiazda bel canta, „Dzien. Zachodni” 1983 nr 139; – Wermińska W., Na obu półkulach, W. 1978; – „Kur. Warsz.” 1920 nr 136, 139, 149; „Muzyka” 1924 nr 1, 1925 nr 2, 4–5, 11–12, 1926 nr 10, 1927 nr 1, 2, 1928 nr 1, 4–6, 1929 nr 2–4, 1930 nr 6; „Ruch Muzycz.” 1966 nr 12, 1970 nr 10; – IS PAN: Afisze teatr.; – Informacje Huberta Reitterera z Wiednia (Österreichisches Biographisches Lexikon), m.in. na podstawie Österreichisches Staatsarchiv, Haus-, Hof- und Staatsarchiv w Wiedniu, Hoftheater, Generalintendant, Zl. 1211 ex 1914 (Schachtel 297).

Jacek Chodorowski